glossofaringeal sinir ne demek?

Glossofaringeal Sinir (IX. Kraniyal Sinir)

Glossofaringeal sinir (CN IX), kafatası sinirleri arasında dokuzuncu sırada yer alan ve hem duyusal (afferent) hem de motor (efferent) fonksiyonları olan karma bir sinirdir. "Glosso" dil anlamına gelirken, "faringeal" yutak (farenks) anlamına gelir. Bu sinir, adından da anlaşılacağı gibi dil ve yutak bölgelerindeki duyuları taşır ve bu bölgelerdeki bazı kasların hareketini kontrol eder.

Anatomisi

Glossofaringeal sinir, medulla oblongata'dan çıkar. Medulla oblongata'daki lateral sulkustan birkaç kökçük halinde ayrılır ve daha sonra birleşerek tek bir sinir oluşturur. Bu sinir, juguler foramen'den kafatasını terk eder ve boyun bölgesine doğru ilerler.

Glossofaringeal sinir, aşağıdaki önemli ganglionlara (sinir hücre gövdelerinin toplandığı yerler) sahiptir:

• Superior Ganglion: Juguler foramen içinde yer alır ve duyusal liflerin hücre gövdelerini içerir.
• Inferior Ganglion (Petrosal Ganglion): Juguler foramen'in hemen altında bulunur ve yine duyusal liflerin hücre gövdelerini içerir.

Dalları ve Fonksiyonları

Glossofaringeal sinir, çeşitli dallara ayrılır ve bu dallar farklı fonksiyonları yerine getirir:

1. Timpanik Sinir (Jacobson Siniri): Orta kulağa gider ve timpanik pleksus'u oluşturur. Bu pleksus, küçük petrozal sinir aracılığıyla otik ganglion'a bağlanır ve buradan parotis bezi'nin salgısını uyarır.

2. Stilofaringeus Kas Siniri: Bu dal, stilofaringeus kası'nı innerve eder. Stilofaringeus kası, yutkunmaya yardımcı olur ve farinksi yukarı doğru çeker.

3. Faringeal Dallar: Bu dallar, vagus siniri ve sempatik sinir sistemi dallarıyla birleşerek faringeal pleksus'u oluşturur. Faringeal pleksus, farinks kaslarının çoğunu (stilofaringeus hariç) ve yumuşak damak kaslarını innerve eder.

4. Tonsiller Dallar: Tonsiller bölgesine duyusal innervasyon sağlar.

5. Lingual Dallar: Dilin arka üçte birlik kısmına duyusal innervasyon sağlar. Bu dallar, tat duyusunu da taşır (özellikle sirkumvallat papilla bölgesinde). Ayrıca genel duyuyu (ağrı, sıcaklık, dokunma) da taşır.

6. Karotid Sinüs Dalı: Karotid sinüs ve karotid cisimciği'ne duyusal innervasyon sağlar. Karotid sinüs, kan basıncını algılar ve karotid cisimciği, kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini algılar. Bu bilgiler, solunum ve dolaşım sistemlerinin düzenlenmesinde önemlidir.

Özetle, Glossofaringeal sinirin fonksiyonları şunlardır:

• Motor:
  • Stilofaringeus kasının innervasyonu (yutkunma).
  • Parotis bezinin salgısının uyarılması (tükürük üretimi).
  • Faringeal pleksus aracılığıyla farinks ve yumuşak damak kaslarının innervasyonu (yutkunma ve konuşma).
• Duyusal:
  • Dilin arka üçte birlik kısmından tat ve genel duyu (ağrı, sıcaklık, dokunma).
  • Yutaktan genel duyu.
  • Tonsiller bölgesinden genel duyu.
  • Orta kulaktan genel duyu.
  • Karotid sinüs ve cisimciğinden kan basıncı ve kandaki gaz seviyelerinin algılanması.

Klinik Önemi

Glossofaringeal sinir hasarı, çeşitli klinik belirtilere neden olabilir:

• Glossofaringeal Nevralji: Bu durum, sinirin innerve ettiği bölgelerde şiddetli, ani ağrı ataklarına neden olur. Ağrı genellikle yutkunma, konuşma veya öksürme ile tetiklenir.

• Yutma Güçlüğü (Disfaji): Stilofaringeus kasının paralizisi, yutkunmayı zorlaştırabilir.

• Tat Kaybı (Agezi): Dilin arka üçte birlik kısmında tat duyusu kaybı meydana gelebilir.

• Tükürük Salgısında Azalma: Parotis bezinin salgısının azalması, ağız kuruluğuna neden olabilir.

• Kusma Refleksinde Azalma veya Kayıp: Yutak duvarına dokunulduğunda normalde ortaya çıkan kusma refleksi azalabilir veya kaybolabilir.

• Kan Basıncı ve Kalp Atış Hızında Düzensizlikler: Karotid sinüs ve cisimciğinden gelen bilgilerin eksikliği, kan basıncı ve kalp atış hızında dengesizliklere yol açabilir.

Muayene

Glossofaringeal sinirin fonksiyonunu değerlendirmek için çeşitli testler yapılır:

• Tat Testi: Dilin arka üçte birlik kısmına farklı tatlar (acı, ekşi, tatlı, tuzlu) uygulanarak tat duyusu değerlendirilir.
• Yutma Testi: Hastadan su içmesi veya bir şeyler yutması istenir ve yutkunma fonksiyonu gözlemlenir.
• Kusma Refleksi Testi: Yutak duvarına bir aplikatör çubuğuyla dokunularak kusma refleksi değerlendirilir. (Dikkatli olunmalıdır, bazı hastalarda bu refleks tetiklenmeyebilir veya rahatsız edici olabilir).
• Konuşma Değerlendirmesi: Konuşma netliği ve tonu değerlendirilir.
• Karotid Sinüs Masajı: (Doktor kontrolünde ve dikkatli bir şekilde) Karotid sinüse masaj yapılarak kalp atış hızındaki ve kan basıncındaki değişiklikler gözlemlenir.

Sonuç

Glossofaringeal sinir, dil, yutak, orta kulak ve dolaşım sisteminin önemli bir parçası olarak çok sayıda fonksiyona sahiptir. Bu sinirin hasar görmesi, çeşitli semptomlara neden olabilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, glossofaringeal sinir ile ilgili sorunların erken teşhisi ve tedavisi önemlidir.